ÖNEMLİ BİR BİBLİYOGRAFYA
Ekrem Hakkı Ayverdi (1899-1984) ülkemizin en seçkin kültür, sanat ve fikir adamlarından biri. Türk mimarlık şaheserlerinin tutkunu bir mühendis-mimar. Meslek hayatı boyunca, özellikle Osmanlı döneminde o büyük Türk devletinin egemenliği altında yaşamış ülkelerde inşa edilmiş mimarlık eserlerini yerinde incelemek için diyar diyar dolaşmış, onlar hakkında değerli eserler vermiş bir Türklük sevdâlısı. Başında bulunduğu İstanbul Fetih Cemiyeti, Kubbealtı Cemiyeti gibi kuruluşlar aracılığı ile çok değerli kültür ve bilim eserlerini toplumumuza kazandırmaya önemli katkıları olmuş bir gönül adamı. Daha bir çok meziyetleri sayılabilecek olan bu değerli insanı ebedîlik âlemine yolcu edişimizin 15’inci yıldönümü, İsmet Binark’ın önemli bir çalışması ile anılıyor. O vesile ile merhumun yazılaştırılmış çalışmaları ile hakkında yazılmış olanlar bir araya getirilerek ebedîleştiriliyor. Böylece, 761 sayfalık dev bir esere kavuşmuş bulunuyoruz.
İsmet Binark, bibliyografya çalışmaları ile tanınmış bir kütüphaneci ve arşivci. Üsteli Ekrem Hakkı Ayverdi’nin ve çevresinin bağlı olduğu manevî iklimden yararlanmış bir kültür birikimine sahip. Bunların verdiği gayretle bir “Ekrem Hakkı Bibliyografyası” hazırlamaya başlamış ve elimizdeki dev eseri meydana getirmiş. Ekrem Hakkı Ayverdi Bibliyografyası’nı1 adına dayanarak yalın bir bibliyografik çalışma olarak değerlendirmek yanlış olur. Çünkü bu eserde rahmetli Ayverdi’nin yazdığı ve onun hakkında yazılmış, yayınlanmış kitapların ve başka yazıların kimlikleri verilmekle yetinilmiyor. Onların kimisi hakkında doyurucu açıklamalar yapılırken kimisi de aynen aktarılıyor. Böylece, “bibliyografya” diye sunulan eser, âdeta bir “ansiklopedi” değeri de kazanıyor.2 Buna dayanılarak Binark’ın “ansiklopedik bibliyografya” diye adlandırılabilecek yeni bir bibliyografya türünün öncüsü olduğu bile söylenebilir.
Elimizdeki, ciltli olarak yayınlanmış bulunan dev eser, uzunca bir “giriş”ten (I.XLVII) sonra, üç bölüme ayrılıyor. Giriş’te “Ekrem Hakkı Ayverdi’nin hayat çizgisi, şahsiyeti ve Türk mimarîsine kazandırdıkları” hakkında kapsamlı, doyurucu bir açıklamaya yer verilmiş (XI-XXXIV). Ayrıca eserin düzenini açıklayan bilgiler, rahmetli Ayverdi’nin yayınladığı kitap ve broşürlerin yıllara göre dağılışını, yazıların yayınlandığı dergi veya başka yayınların adlarını gösteren listeler sunulmuş (XXXV-XLIV). Birinci bölümde önce merhum Ayverdi’nin kitap ve broşürleri (1-369), ardından da makaleleri, konuşmaları ve başka yazıları (111-639), açıklamalar ve alıntılar yapılarak listeleniyor ve tanıtılıyor. Bu bölüm incelendiğinde, merhumun 1950-1989 arasında 26 kitap ve broşür yayınlandığı, makale ve diğer yayınlarının ise (113-369), 1946-1983 arasında, 117 adete ulaştığı anlaşılıyor. II. Bölüm “Ekrem Hakkı Ayverdi hakkında yapılmış tez çalışmaları, yazılmış kitap ve makaleler, haberler” ile kendisinden bahseden kitap ve makalelere ayrılmış. (371-664). Yazarlarına göre düzenlenmiş olan bu bölümde, birçok tanınmış fikir adamının yazılarına, değerlendirmelerine rastlıyoruz. Bu tür makalelerin sayısı 196’dır. Eserin III. Bölümü “indeks” diye adlandırılan “dizin”lere ayrılmış. Bu son bölümde (669-713) “Ekrem Hakkı Ayverdi’nin kitap ve broşürlerinin ad indeksi”, “Ekrem Hakkı Ayverdi’nin gazete, mecmua ve ansiklopedilerde yayınlanmış yazılarının ad indeksi”, “Ekrem Hakkı Ayverdi’nin yazdığı veya yazılarının iktibas edildiği gazete, mecmua, ansiklopedi, kongre zabıtları, yıllık ve benzerinin ad indeksi”, “yazar adları indeksi”, “Ekrem Hakkı Ayverdi’den bahseden eserler hakkında yapılmış tez çalışmaları, hakkında yazılmış kitap ve makaleler ad indeksi” ve “Süreli yayın adları indeksi” adlarını taşıyan altı dizin verilmiştir. Bunlar, tabiî olarak, eseri kullanabilmeyi çok kolaylaştırıyor.
Kısaca belirtmek gerekirse, İsmet Binark, değerli kültür, sanat ve fikir adamımız Ekrem Hakkı Ayverdi’yi her yönüyle tanımaya imkân veren, hazine değerinde bir eseri Türk milletine armağan eden dev bir çalışmaya imza atmıştır.
DİPNOTLAR
1- İsmet Binark, Ekrem Hakkı Ayverdi Bibliyografyası, İstanbul, Kubbealtı Neşriyatı, 1999. XLVIII, 713 s. (Ayverdi Enstitüsü Neşriyatı, 15)
2- Ali Birinci, “Ekrem Hakkı Ayverdi biyografisi”, Türk Yurdu, 20, 151 (Mart 2000), 61.